بررسی جهان بینی شاعرانه در شعر سیمین بهبهانی و فروغ فرّخ زاد

جهان بینی هر فرد ، مجموعه ای از اندیشه های او در برابر هستی و مفاهیم بنیادین مانند عشق ، آزادی ، مرگ ، آرامش ، برابری ، سرانجام کار و ... می باشد که سرچشمه ی رفتارها و سخنان خودآگاه و ناخودآگاه فرد می شود . با ترکیب واژه ی جهان بینی با شاعرانه بودن و ساختن واژه ای نو ، درمی یابیم که با افزوده شدن این واژه ، راه این اصطلاح تازه ،از تعریف و کارکرد همه ی انواع جهان بینی ها و جهان بینی به معنای خاص و اصطلاحی جدامی شود و مفهوم ویژه ای می یابد . در این گونه از جهان بینی که تاکنون به آن پرداخته نشده است ، جهان بینی با ابزارهایی که در شعر هستند مانند تخیل و عاطفه ، درمی آمیزد و بیشتر ، رنگ عاطفی به خودمی گیرد تا عقلانی و حکم های صادرشونده از این ایدئولوژی ، بیشتر عاطفی هستند . شاعر ، از دریچه ی عوامل موجود در شعر یعنی تخیل و عاطفه ، به دنیا و پدیده های خوشایند و ناخوشایند آن می نگرد و خوب بودن یا ناخوب بودن این پدیده ها از همین دریچه ی ادبی _ عاطفی ، آشکارمی گردد . درحقیقت ، نگرش شاعر ، در لابه لای مجموعه ای از عناصر ادبی و هنری ، عرضه می گردد . مخاطب نیز به میزان آگاهی اش در پیوند با این مجموعه ، در جریان جهان بینی شاعر ، قرارمی گیرد . موضوع پژوهش ، پیشینه ی چندانی ندارد و اگر هم هست به این دقت نیست بیشتر ، عناصر ادبی مورد استفاده ی شاعر موردتوجه بوده و اگر هم عناصر اندیشه ای شاعری مورد توجه قرارگرفته ، بسیار محدود بوده و هم چنین ، در پیوند با عناصر هنری بررسی نگردیده بلکه جداگانه بررسی شده است . هدف این پژوهش ، دستیابی به چگونگی جهان بینی شاعرانه و اجزاء آن در شعر دو بانوی شاعر معاصر ، « سیمین بهبهانی » و «فروغ فرّخ زاد » است . پژوهش گر ، با بررسی سطوح مختلف شعر دوشاعر که دربرگیرنده ی زبان ، اندیشه و ویژگی های ادبی است ، تحلیلی از نگرش هر شاعر به پدیده های گوناگون هستی و زندگی به دست می دهد . در طی این ریزبینی و بررسی ، این نتیجه به دست آمد که دوشاعر ، با این که در بسیاری جاها مانند هم می اندیشند و اندیشه هایشان به یکدیگر نزدیک است ، سبک و شیوه و روش ویژه ی خود را دارند و می تواند به عنوان سبک فردی و سبکی پیروآفرین و دوره ای ، مورد بررسی قرارگیرد . ناگفته نماند که سبک فردی ، هنگامی که مورد پیروی دیگران باشد ، منجر به سبکی بزرگ تر به نام سبک دوره ای می شود . پس از بررسی ها و ایزتندیشی ها ی هنری و ادبی بر روی شعر این دو بانو ، دستاورد اصلی پژوهش ، به دست آمد که ویژگی های اندیشه ای شاعران است . از میان ویژگی های بسیاری که از لابه لای شعرها بیرون کشیده شد ، برخی از آن ها برجسته تر و آشکارتر و از نظر شاعر ، به دلیل تکرار زیاد ، ارزشمندتر بودند . مهم ترین ویژگی های جهان بینی شعر فرّخ زاد ، افزون بر بیزاری از دورویی و دروغ و نیرنگ ، آرزوی جامعه ای است که در آن بانوان ، آزادی راستین داشته باشند و حق و حقوق اجتماعی ، فردی و انسانی شان ، همتای مردان باشد . وی همواره به برچیده شدن نظام کهنه و نیرومند مردسالاری ، می اندیشد . از برجسته ترین نکات شعر بهبهانی ، افزون بر آرزوهای فرّخ زاد که مورد تایید بهبهانی بودند ، حسّ میهن پرستی نیرومند و پررنگ ، آرزوی آشتی و آرامش و گسترده شدن آن در جهان ، برابری عقیدتی و نژادی و بیزاری از جنگ و خونریزی است . یادآوری این نکته لازم است که همواره نامه ها ، دست نوشته ها و دیگر آثار شاعران در یافتن اندیشه هایشان کمک کننده بوده ، بیشتر آثارشان مورد مطالعه و دقت قرارگرفت .